Franciszek Janecek swoją drogę ku technice zaczynał na studiach mechanicznych w Pradze, pó¼niej w Berlinie. Jako młody inżynier w wieku 23 lat wyjechał do Holandii, gdzie uczestniczył w budowie wytwórni maszyn elektrycznych,
gdzie pó¼niej pracował. Tam uzyskał, tak przydatne, doświadczenia kierownicze, które pogłębiał nadal po powrocie do Czech. W 1906 roku inż. Janecek sprzedał w Niemczech opatentowane przez siebie udoskonalenie lampy łukowej. Za pieniądze uzyskane z tytułu sprzedaży praw patentowych postanowił nadal podnosić swoje kwalifikacje. W tym celu zrezygnował ze stanowiska kierowniczego fabryce Èeskomorawská Kolben - Danìk i opuściwszy Czechy odbywał staż w renomowanych europejskich fabrykach.
Zdobytą wiedzę i doświadczenie wykorzystał we własnym przedsiębiorstwie, które założył mając lat 31. Janeèek nie od razu zajął się motoryzacją. W swoim laboratorium pracował nad wynalazkami z dziedziny fonografii, fotografii i optyki. Kierowana przez niego firma zajmowała się w czasie pierwszej wojny światowej, tak potrzebną wówczas produkcją zbrojeniową. Po zakoñczeniu działañ wojennych zamówienia wojskowe malały, a po ich radykalnym ograniczeniu w koñcu lat dwudziestych, firma "Zbrojovka Ing. F. Janeèek, Praha-Nusle II" zmuszona została do przestawienia się na inny profil produkcji. Analiza rynku i własnych możliwości wytwórczych spowodowała, że wybór padł na produkcję motocykli. Rynek motocyklowy był chłonny, a rodzima produkcja ograniczała się do kilku wytwórni, z których najbardziej znane: "Premier Fahrrad & Maschinenfabriks AG", "Továrna na stroje, Breitfeld-Danìk" i "Albin Leibisch, Èechie", produkowały motocykle w ilościach nie wystarczających.
Decydując się na produkcję motocykli, Janeèek nie opracował własnego prototypu z dwóch powodów, po pierwsze uważał, że firma i on sam nie ma doświadczenia w konstruowaniu jednośladów, po drugie produkcję chciano uruchomić w jak najkrótszym czasie. Od 1927 roku praska "Zbrojovka" bacznie obserwowała rynek motocyklowy, aby wybrać odpowiedni model do produkcji licencyjnej. Do koñca 1928 roku otrzymano ofertę na motocykl Schliha (Schliha - berliñska wytwórnia produkująca dwusuwowe motocykle o pojemności od 129 cm3 do 596 cm3, cechą charakterystyczną tych konstrukcji było zastosowanie zaworu dolotowego w głowicy silnika). Swoją ofertę, obejmującą kilka modeli motocykli, złożył także austriacki Puch, który stosował już nowoczesne silniki z dzielonym cylindrem i dwoma tłokami, konstrukcji Giovanniego Marcelino.
Janecek wybrał opcję trzecią: w koñcu 1929 roku podpisał umowę licencyjną ze znanym niemieckim "wędrowcem" (Wanderer). Tak to powstały podwaliny firmy Janecka i Wanderera. Nazwę, jak nietrudno się domyślić, utworzono z pierwszych dwu liter obydwu udziałowców: JAWA.
Praska "Zbrojovka" została rozbudowana i powiększona o odlewnię metali lekkich, zlokalizowaną w Tyñcu nad Sazawą. Tak przygotowaną do nowej roli wytwórnię opuścił w 1929 roku pierwszy motocykl marki Jawa (Janeèek i Wanderer), popularnie nazywany "rumpal" (ręczny kołowrót, np. przy studni) Jawa 500 OHV
Rumpal wzorowany był na wprowadzonym do sprzedaży w 1928 roku modelu Wanderera o niezwykłej konstrukcji. Silnik tego pojazdu był jednocylindrowym czterosuwem o pojemności 498 cm3 i rozrządzie OHV. Napęd przekazywany był przez trzybiegową skrzynię zespoloną z silnikiem, na wałek napędzający tylne koło za pośrednictwem przekładni. Rama motocykla wykonana została z wytłoczek stalowych, a do zawieszenia przedniego koła wykorzystano płaski resor ćwierćeliptyczny.
Była to konstrukcja nowoczesna, lecz niedopracowana i wykonana niestarannie. Kilka sprzedanych egzemplarzy zwrócono do wytwórni na skutek powtarzających się defektów związanych z pękaniem przednich widelców i zacieraniem łożysk. Powtarzające się reklamacje psuły dobre imię firmy Wanderer, która słynęła dotychczas z wysokiej jakości wytwarzanych pojazdów. Ponad to koszty związane z przygotowaniem produkcji okazały się tak wysokie, że wytwórni zagroziło widmo bankructwa. Pechowy model postanowiono sprzedać wraz z dokumentacją i częścią oprzyrządowania.
W porównaniu do swojego pierwowzoru, Jawa 500 OHV posiadała istotne zmiany konstrukcyjne, takie jak prosty i tani w produkcji przedni widelec tłoczony z blachy oraz zbiornik paliwa o nowym kształcie.
Pierwszym Jawom nadano barwy będące w pó¼niejszych latach wizytówką wytwórni, był to kolor czerwony na całej lakierowanej powierzchni, uzupełniony żółtymi dodatkami. Motocykl miał dużą moc (13,2 kW) i dobre osiągi (110 km/h solo, 100 km/h z wózkiem bocznym), do 1932 roku wyprodukowano jednak tylko nieco ponad 1000 egzemplarzy, a produkcję zakoñczono ze względu na wysokie koszty wytwarzania. Podjęta w porę, zaskakująca decyzja zakoñczenia produkcji pierwszego i w dodatku udanego modelu motocykla, po zaledwie trzech latach produkcji, uratowała firmę przed upadkiem.
Następne lata nie zachęcały niestety zbytnio do rozwoju. Z uwagi na trwający wówczas kryzys gospodarczy zainteresowanie odbiorców przeniosło się na tanie motocykle małej pojemności, których produkcję niebawem rozpoczęto. Były to lekkie motocykle napędzane silnikiem Villiers o pojemności 175 cm3 (pó¼niej 250 cm3). - rynkowy "strzał w dziesiątkę". Bez wątpienia było to posunięcie zapewniające młodej czechosłowackiej wytwórni doskonały start.
Współpraca z firmą Villiers była zasługą konstruktora i zawodnika brytyjskiego G. W. Patchetta, zatrudnionego w Jawie od 1931 do 1938 roku. Dzięki tym kontaktom Jawa otrzymała gotowe silniki i dokumentację techniczną, na podstawie której opracowano własną rodzinę dwusuwowych jednostek napędowych dla nowych pojazdów. Rozwijając produkcję silników dwusuwowych, nie zaniechano myśli o wytwarzaniu motocykla czterosuwowego. Prowadzone cały czas, prace konstrukcyjne i trwające dwa lata testy zakoñczone zostały w 1934 roku, wprowadzeniem do produkcji Jawy 350 SV. Ten lekki i ekonomiczny motocykl nadawał się także do współpracy z wózkiem bocznym. Konstrukcja okazała się tak udana, że na przełomie 1935 i 1936 roku wprowadzono nowy model, różniący się od poprzedniego głównie rozrządem górnozaworowym OHV. Jawa 350 OHV pozostawała w produkcji do 1946 roku.
Takie były początki. Pó¼niej wydarzenia następowały jedne po drugich, a znak czeskiego konstruktora sygnował ciekawe motocykle, z dwusuwowymi jednostkami czterosuwowymi jednostkami napędowymi o rozrządzie OHV i OHC, sportowe, wyczynowe, żużlowe. Cała ciekawa i wyrafinowana produkcja doprowadziła do tego, że Jawa stała się w 1933 roku najpopularniejszym producentem motocykli w Czechosłowacji. Mając na względzie fakt, iż Czechosłowacja była jednym z bardziej znaczących prekursorów w dziedzinie motoryzacji, sukces motocykli Jawa był tym bardziej znaczący.
Wiodącym zamierzeniem firmy stało się w drugiej połowie lat trzydziestych, skonstruowanie i produkcja popularnych, tanich pojazdów, przeznaczonych dla masowego odbiorcy. Idąc tą drogą, rozpoczęto prace nad przygotowaniem własnego modelu oszczędnego, popularnego samochodu (Jawa 700). W 1934 roku nabyto prawa licencyjne na wyposażony w przedni napęd samochód DKW. Wybór modelu i tym razem okazał się trafny, a produkowany wkrótce samochód Jawa sprzedawał się dobrze. Pod koniec lat trzydziestych pojawiły się następne modele samochodów z przednim napędem. Dalsze prace nad samochodem małolitrażowym przerwała wojna. Powojenne próby wznowienia produkcji samochodów Jawa nie przyniosły spodziewanego efektu*
Efektem dążenia do produkcji pojazdów popularnych było wprowadzenie w 1937 roku, do produkcji Jawy 100(98ccm) ROBOT. Model ten dostosowano do ówczesnych przepisów, liberalnie nastawionych do motocykli klasy 100 cm3, wyposażonych w rowerowe pedały. Pojazdy takie zwolniono z obowiązku ubezpieczenia, rejestracji i opłat podatkowych. Kierujący nim nie musiał posiadać prawa jazdy, wystarczyło ukoñczenie 14 lat. Lekka, zwrotna konstrukcja, niska cena i prędkość maksymalna przekraczająca nieco 65 km/godz. sprawiały, że Robot na długie lata zagościł na czechosłowackim rynku. Długo, bo z niewielkimi zmianami produkowano go aż do 1947 roku.
Lata powojenne przyniosły nacjonalizację firmy w 1945 roku.
Nie przeszkodziło to we wprowadzeniu do produkcji nowych ,udanych modeli motocykli z silnikami dwusuwowymi, o pojemności 250 cm3 (Péarák )
W 1948 roku, dwa lata po pojawieniu się doskonałych modeli 250 Péarák, wprowadzono dwucylindrowe motocykle z silnikiem dwusuwowym pojemności 350ccm. Początkowo nowy model nosił nazwę JAWA-Ogar, niemniej w tym samym roku - gdy OGAR stał się częścią wytwórni JAWA - i ten model nosił wyłącznie nazwę JAWA. Bez wątpienia dwucylindrowa "350" bazowała na mniejszych modelach.
Rok 1949 przyniósł połączenie dwóch największych czechosłowackich producentów motocykli, powstała firma Jawa-ÈZ.W połączonych zakładach wytwarzano obok motocykli dwusuwowych, także czterosuwy. Znane były motocykle wyścigowe z silnikami od 125 cm3 do 250 cm3 i produkowany seryjnie, dwucylindrowy model 500 cm3, z rozrządem OHC (wytwarzany od 1951 roku).
W 1954 roku wprowadzono nowe modele w klasach pojemnościowych 250 i 350ccm - oznaczone jako JAWA-EZ 353 i 354.
Większy z modeli - dwucylindrowy 354 - produkowano dla Związku Radzieckiego w zaprzęgu z wózkiem bocznym. Do nich wkrótce dołączyły bli¼niacze konstrukcje w klasach pojemnościowych 125 i 175 ccm
W 1966 roku rozpoczęto pod marką Jawa, wytwarzanie motocykli żużlowych ESO. Popularnymi pojazdami Jawa-ÈZ były przez długie lata dwusuwowe motocykle jednocylindrowe o pojemności 175 cm3 i 250 cm3, oraz modele dwucylindrowe o pojemności 250 cm3 i 350 cm3. Konstrukcja tych pojazdów ulegała niewielkim zmianom na przestrzeni lat. Do sprzedaży na rynkach zachodnich przygotowano dwusuwowy model 350 Twin Oilmaster, wyposażony w oddzielny system olejenia. Ten nowoczesny w latach siedemdziesiątych motocykl, nie sprzedawał się dobrze, gdyż należał do niepopularnej wówczas klasy pojemnościowej.
Ciągle jeszcze popularne na krajowym rynku Jawy 350 i CZ 350 wyposażone były początkowo w prądnice i instalacje elektryczne pracujące pod napięciem 6V, oraz Jawy 350 Twinn-Sport wyposażone w instalację elektryczną 12V i alternator. Motocykle te charakteryzują się dość wysoką trwałością i mocą silnika 19 kW, która jest wystarczająca do współpracy z wózkiem bocznym. Jawa 350 wyposażona w podwójną rurową ramę zamkniętą, jest jednym z najlepiej przystosowanych do współpracy z wózkiem, motocykli produkowanych w dawnym "bloku pañstw socjalistycznych". Niestety już w czasie produkcji, konstrukcja tego motocykla była mocno przestarzała.
W roku 1991 imperium sowieckie chyliło się już ku upadkowi. Zakłady Jawy miały gotową partię 100.000 motocykli przeznaczonych na rynek Radziecki. Jednakże zaistniała sytuacja polityczna spowodowała znaczną utratę wartości rubla. W związku z tym Jawa chciała, aby rosjanie zapłacili w dolarach. Jednakże radziecki importer odówił i Jawa została z tysiącami niesprzedanych motocykli, stojących na placu fabrycznym i rdzewiejącymi na deszczu. Znalezienie nowych rynków okazało się niemożliwe: motocykle oferowane przez Jawę były przestarzałe i niekonkurencyjne jeżeli chodzi o rynki zachodnie.
W tym samym czasie Jawa przymierzała się do uruchomienia produkcji nowych motocykli, z nowym dwusuwowym silnikiem (250 cm3, chłodzony cieczą, jednocylindrowy, z antywibracyjnym wałem) wywodzącym się ze sportowych motocykli enduro z pó¼nych lat '80-tych
W tym celu podpisano umowę z firmą Cagiva. Niestety, fiasko tej umowy spowodowało zakoñczenie projektu.
W połowie lat '90-tych wielkie i stare zakłady Jawy, wielce jednak zadłużone, zostały sprzedane firmie specjalizującej się w instalacjach hydraulicznych za śmiesznie niską cenę, niecałe 35 000 dolarów.
Jawa ostatecznie została podzielnona na dwa niezależne przedsiębiorstwa, choć mające wspólne pochodzenie: "Jawa Diviąov" i "Jawa Moto". "Jawa Moto" produkuje przestarzałe dwucylindrowe 350-tki (i to bez zmian!), oraz nieco nowych, ale opartych na przestarzałych założeniach konstrukcyjnych i niedostosowanych do potrzeb rynkowych modeli. "Nowa" wersja 350-tki ma nawet wciąż hamulec bębnowy!. Po zamknięciu starej fabryki produkcja została przeniesiona do zakładów "Moto Union", małej czeskiej wytwórni motocykli.
Z kolei "Jawa Diviąov" wywodzi się z uprzedniego oddziału wyścigowego Jawy, znajdującego się w miejscowości Diviąov. Zajmują się produkcją motocykli żużlowych, które cały czas są konkurencyjne i odnoszą sukcesy w wyścigach.
Pozostaje mieć nadzieję, że czeska fabryka w koñcu dostosuje wytwarzane przez siebie motocykle do potrzeb klientów. Jakimś krokiem w tym kierunku może być nowa Jawa 650 Cruiser, pokazana po raz pierwszy na Praskiej Wystawie Motocyklowej (Prague Motorcycle Show) w 2003 roku. I oby, bo szkoda było by aby tak znakomita i zasłużona dla rozwoju motoryzacji marka zniknęła na zawsze z rynku i pozostała jedynie w formie zabytkowych. (obecną ofertę znajdziecie na stronie producenta:
http://jawa.as/)
http://www.youtube.com/watch?v=lUKSmB_NdVg------------------------------------------------------------------------------------------------------------
*) Obecnie Jawa znów pojawiła się na rynku samochodów, na razie z kilkoma raptem skromnymi modelami, ale dającymi nadzieję na rozwój tej dziedziny działalności firmy. Zachęcam do przyjrzenia się bliżej propozycjom dwuśladowym z pod znaku Jawy:
http://www.jawa-auto.com/ Na podstawie: "Jawa-EZ 354" Tomasz Tomaszewski
"JAWA - nieznana historia znanej wytwórni" Rafał Dmowski
http://www.demonos.vipserv.org//content/view/25/124
Autor
Wątek: Historia Jawy (Przeczytany 18275 razy)
Lipca 26, 2011, 18:02:50 
